امروز بیش از ۷۰ درصد سبد انرژی کشور به گازطبیعی وابسته است؛ موضوعی که در هیچ کشور دیگری با این شدت مشاهده نمی‌شود. شدت مصرف انرژی در ایران به‌گونه‌ای است که در مقایسه با متوسط جهانی، چندین برابر بالاتر ارزیابی می‌شود و این امر هم منابع ملی را تهدید می‌کند و هم بر محیط‌زیست و اقتصاد کشور فشار وارد می‌سازد.
در این شرایط، اصلاح الگوی مصرف نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. رعایت استانداردهای ساختمانی، استفاده از تجهیزات با راندمان بالا، فرهنگ‌سازی در میان خانواده‌ها و توجه صنایع به بهره‌وری، همگی ازجمله اقداماتی است که می‌تواند مسیر کشور را به سمت استفاده بهینه از این سرمایه ملی هدایت کند.
برای بررسی دقیق‌تر این موضوع و اقدامات شرکت ملی گاز ایران در حوزه مدیریت مصرف، رادیو اقتصاد در برنامه «سكه صبح» روز یکشنبه ۶ مهرماه با سعید توکلی، معاون وزیر نفت و مدیرعامل این شرکت به گفت‌وگو نشسته است. گفت‌وگویی که در ادامه می‌خوانید، نگاهی روشن‌تر به چالش‌ها و راهکارهای پیش‌رو از منظر وی، ارایه می‌دهد.
*********************************
جناب آقای دکتر توکلی، سلام و صبح به‌خیر عرض می‌کنم.
سلام و صبح بخیر دارم خدمت شما و همه شنوندگان فهیم و بسیار باهوش و دانای رادیو اقتصاد.
ممنون و سپاس از حضور شما. اجازه دهید ابتدا مقایسه‌ای داشته باشیم از مصرف گاز در کشورمان نسبت به دیگر کشورها و بفرمایید در این ارتباط، شرکت ملی گاز ایران چه اقداماتی انجام داده یا در دست اقدام دارد و چه راهکارهایی را ارایه می‌دهد؟
پیش از هر چیز خوشحالم که شما و شنوندگان رادیو اقتصاد به این موضوع مهم توجه دارید و مباحث مطرح‌شده، تک به تک گویای آن است که شنوندگان شما به موضوع و اهمیت موضوع، دقت قابل توجهی دارند و راهکارهایی که ارایه شده را اگر بخواهیم دسته‌بندی کلی انجام دهیم، می‌توانیم بگوییم که دو راهکار اساسی در این زمینه وجود دارد.
در واقع، اگر بخواهم خلاصه عرض کنم، دو محور اساسی در مدیریت مصرف وجود دارد؛ نخست راهکارهایی که به رفتار و فرهنگ مصرف برمی‌گردد که منبعث از ساختار و فرهنگ است و دوم اقداماتی که به تجهیزات مربوط می‌شود و باید به جد، پیگیری و انجام شود که طبیعتاً همه آن مواردی که در مورد ساختمان مطرح شد را، شامل می‌شود.
در بخش ساختمان، رعایت الزامات «مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان» نقش مهمی در صرفه‌جویی دارد؛ چراکه بیش از ۷۰ درصد مصرف گاز در بخش خانگی به گرمایش محیط مربوط است. با اجرای روش‌های ساده می‌توان صرفه‌جویی چشمگیری ایجاد کرد؛ چه اقداماتی که از ابتدای ساخت ساختمان باید رعایت شود و چه کارهایی که حتی همین الآن و با نزدیک شدن به فصل سرد امکان انجام آن‌ها وجود دارد. مثل پوشاندن دریچه‌های کولر، دوجداره کردن پنجره‌ها و استفاده از تجهیزات با راندمان بالا.
و یا یکی از شنوندگان محترم شما درباره بخاری‌های با راندمان بالا صحبت کرده بود. خوشبختانه امسال یکی از سال‌های موفق برای شرکت ملی گاز و وزارت نفت است. قراردادی برای تولید یک میلیون و ۷۲۵ هزار دستگاه بخاری با راندمان بالا منعقد شد و تا پایان سال حدود ۳۰۰ هزار دستگاه آن تحویل می‌شود. این بخاری‌ها عمدتاً در مناطق سردسیر کشور توزیع خواهد شد. البته این موضوع ابعاد گسترده‌تری هم دارد، اما نکته مهم این است که دیگر نباید در حد شعار یا حرف باقی بمانیم؛ بلکه باید عملیاتی شود تا به نتیجه برسیم؛ ضمن این‌که خوشحالم با این طوفان فکری که شما درست کردید، تک‌تک شنوندگان محترم این مساله را مطرح کرده و الآن فقط باید انجام شود.
همه این‌ها در هاله‌ای از حرف و ادبیات و شعار نباید بماند! هر کسی متولی و پاسخگوی این بخش‌هاست، می‌تواند آن را به نحو احسن انجام دهد.
برگردیم به سؤال اصلی شما. کشور ایران خوشبختانه به دلیل دارا بودن به‌عنوان دومین دارنده ذخایر و سومین تولیدکننده گاز در جهان، از یک جهت برای ما حسن است و یک فرصت بزرگ که متأسفانه در برخی موارد، ما این فرصت را به یک تهدید تبدیل کرده‌ایم.
به این معنا که به جای حکمرانی پایدار انرژی، به صورت اقتضایی عمل کرده‌ایم و روزی که این کار را کردیم، یعنی این فرصت را به یک تهدید تبدیل کردیم؛ یعنی بیش از حد، سبد انرژی کشور را به گاز متصل کردیم. این یعنی امروز بیش از ۷۰ تا ۷۵ درصد سبد انرژی کشور به گاز وابسته است؛ موضوعی که در هیچ کشور دیگری در این سطح دیده نمی‌شود.
یا مثال دیگر؛ شما در کشور ما تقریباً همه نیروگاه‌ها سوخت اصلی‌شان گاز است؛ ۱۵ درصد با مازوت کار می‌کنند و ۸۵ درصد با گازوئیل. به همین دلیل همان‌طور که یکی از شنوندگان خوب شما اشاره کرد، می‌توان گفت «گاز یعنی برق». یعنی اگر گاز باشد، برق هم تأمین است.
خوشبختانه امسال در ۶ ماه نخست سال، بیش از ۲ میلیارد و ۱۰۰ میلیون مترمکعب گاز بیشتر از سال قبل به نیروگاه‌ها اختصاص دادیم تا بتوانند ذخایر سوخت مایع خود را برای زمستان آماده کنند. اما سؤال دیگر که آیا الگوی مصرف ما در کشور بهینه است؟ باید بگویم متأسفانه خیر. متأسفانه شدت مصرف انرژی در ایران بالاست و این موضوع فقط به گاز محدود نمی‌شود؛ بلکه در کل حامل‌های انرژی با نوعی مصرف غیربهینه مواجهیم. یکی از دلایل آن هم باور غلطی است که چون ایران دومین دارنده ذخایر گازی دنیاست، پس نیازی به صرفه‌جویی وجود ندارد و نمی‌خواهد با آن یک برخورد انقباضی و منضبط داشته باشد، در حالی که ….
خوب این یک ثروت است و ما می‌توانیم از این ثروت استفاده کرده و آن را صادر کنیم و ….
درود بر شما ! ببینید، سهم گازی که الآن در بخش صنعت مصرف می‌شود، بین ۳۰ تا ۳۵ درصد است، همین مقدار یعنی بین ۳۰ تا ۳۵ درصد هم در نیروگاه‌ها مصرف می‌شود. حالا شما فکر کنید برای صنعت اگر در اوج زمستان به دلیل ناترازی انرژی و نه ناترازی گاز، مجبور به اعمال محدودیت شوند، طبیعتاً گازی که می‌توانست در بخش مولد به ارزش افزوده تبدیل شود، در بخاری‌های کم‌راندمان، تجهیزات راندمان پایین یا ساختمان‌هایی که مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان در آن‌ها رعایت نشده و فاقد استاندارد هستند، مصرف می‌شود.
در همه جای دنیا دمای رفاه در زمستان بین ۱۸ تا ۲۱ درجه است که از نظر سلامت هم توصیه می‌شود. اگر اختلاف دمای داخل خانه با محیط بیرون زیاد باشد، بدن بیشتر در معرض خطر قرار می‌گیرد. پس اگر بخواهم یک جمع‌بندی از سخنانم داشته باشم؛ بخشی که مرتبط با وزارت نفت و شرکت ملی گاز است، ما خوشبختانه همه همکاران‌مان از ابتدای زنجیره تولید، در سکوهای تولید گاز، پالایشگاه‌ها و ایستگاه‌های تقویت فشار با تلاش مضاعف کار کرده‌اند تا مثل سال گذشته پایداری شبکه حفظ شود. سال گذشته با وجود سرمای گسترده، حتی یک قطعی در بخش خانگی نداشتیم. البته طبیعی است که وقتی در زمستان، آرایش شبکه زمستانی می‌شود و سهم بیشتری از گاز به بخش خانگی می‌رود، صنایع بزرگ که مولد هم هستند، گاهی با محدودیت مواجه شوند.
به همین دلیل پیشنهاد من این است که همه ما برای خودمان، کشورمان، سرمایه خود و محیط زیست، مصرف بهینه را جدی بگیریم. هر مقدار صرفه‌جویی در مصرف سوخت، علاوه بر کاهش انتشار کربن، از نظر اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی به نفع همه خواهد بود.
خب آقای دکتر توکلی، آیا شرکت ملی گاز تیم‌های بازرسی دارد که به اماکن مسکونی یا تجاری مراجعه کنند و در صورت پرمصرف بودن یا رعایت نکردن الگوی مصرف، مثل نداشتن پنجره‌های مناسب یا انجام ندادن اقدامات لازم، به آن‌ها تذکر داده یا حتی جریمه کنند؟
ما هر سال در فصل زمستان تیم‌های بازرسی (همکاران امداد) فعال داریم. همکاران ما علاوه بر وظایف امدادی و خدمات‌رسانی، نظارت را هم انجام می‌دهند. به‌عنوان نمونه، سال گذشته بیش از ۵۴۰ هزار مورد بازدید از اماکن عمومی صورت گرفت. همچنین اگر شهروندان مشاهده کنند که کسی از وسایل گرمایشی در محیط باز استفاده می‌کند، می‌توانند موضوع را با شماره ۱۹۴ امداد گاز گزارش دهند. در این موارد، همکاران ما وارد عمل شده و حتی در صورت لزوم نسبت به قطع گاز و اقدامات قانونی اقدام می‌کنند.
اما این‌که یک ساختمان اساساً بر اساس اصول مهندسی و ملاحظات بهینه‌سازی ساخته شده یا نه، در حیطه وظایف مستقیم شرکت ملی گاز نیست و قانون چنین اختیاری را به ما نداده است…
این مورد در حیطه اختیارات چه سازمانی است؟
این وظیفه بیشتر بر عهده شهرداری‌هاست. آن‌ها در زمان صدور پایان کار باید رعایت مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان را کنترل کنند. همان‌طور که مجری محترم شما هم گفتند، این مورد جزو الزاماتی است که از قبل، الزام و خوشبختانه از سال ۱۴۰۲ این موضوع جدی‌تر شده و اگر ساختمانی بدون رعایت این الزامات ساخته شود، پایان کار به آن داده نخواهد شد….
در واقع، یک نوع پیشگیری است……
بله! پیشگیرانه است و این رویکرد پیشگیرانه می‌تواند در نوسازی و بهبود بهره‌وری انرژی در ساختمان‌ها نقش مهمی داشته باشد؛ چون همان‌طور که گفتم حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد انرژی در ساختمان‌ها در این بخش تلف می‌شود.
در کنار این موارد، ما هر سال برنامه‌هایی برای بازدید از مراکز دولتی و سیستم‌های گرمایشی آن‌ها داریم. همچنین اقداماتی در زمینه بهینه‌سازی موتورخانه‌ها آغاز شده که امیدواریم نتایج آن به‌زودی ملموس شود.
بسیار عالی. توضیحات بسیار جامع و کامل و دقیقی بود آقای دکتر، از حضور شما در این گفت‌وگو سپاسگزاریم.
من هم از شما و برنامه خوب رادیو اقتصاد و موضوع انتخاب‌شده تشکر می‌کنم. امیدوارم با همکاری همه مردم، بتوانیم مصرف بهینه را نهادینه کنیم و آینده بهتری برای کشور رقم بزنیم. موفق باشید.
روابط عمومی شرکت ملی گاز ایران
خبرنگار: سهیلا زمانی